BIOBANKOWANIE
Biobankowanie to proces obejmujący zasady prawidłowego zbierania, przechowywania i udostępniania materiału biologicznego do badań naukowych i medycznych. Materiał ten mogą stanowić próbki płynów ustrojowych, jak np. krew i jej frakcje, ślina, kał itd., ale i też materiał genetyczny jak DNA lub RNA, wycinki tkanek, a nawet próbki środowiskowe czy mikrobiologiczne. Dla zachowania najwyższej jakości kolekcji zebranych próbek, są one przechowywane w odpowiednich dla nich, kontrolowanych warunkach, w przystosowanych do tego celu “magazynach” – biobankach. Certyfikowany biobank posiada wdrożony system do zarządzania próbkami, dzięki któremu możliwe jest skatalogowanie i bieżący monitoring każdej z wielu tysięcy przechowywanych próbek.
Aby jednak biobankowanie w ogóle miało sens, to od dawców wraz z materiałem biologicznym pozyskiwane są także dane ankietowe. Są to istotne informacje z naukowego punktu widzenia i w zależności od rodzaju badań, w jakich mają być wykorzystane próbki, mogą dotyczyć cech morfologicznych i fizjologicznych dawcy, takich jak kolor oczu, waga, ciśnienie krwi itd., ale i też trybu życia, stanu zdrowia czy przebytych chorób np. nowotworowych, cywilizacyjnych lub przewlekłych. Dopiero powiązanie tych danych z wynikami badań laboratoryjnych może przynieść istotną informację dla rozwoju nauki i medycyny.
BEZPIECZEŃSTWO
Należy podkreślić, że zarówno próbki jak i dane ankietowe już w momencie pobrania zostają zakodowane tak, że na żadnym późniejszym etapie prac czy to laboratoryjnym, czy analizy danych, nie ma możliwości powiązania ich z danymi osobowymi dawców - jest to tzw. pseudonimizacja. Dane osobowe dawcy są ściśle chronione, aby zapewnić ich bezpieczeństwo i uniemożliwić powiązanie danych wrażliwych z próbką. Z kolei do pracy z danymi ankietowymi, próbkami i wynikami badań dopuszczony jest wyłącznie przeszkolony personel, z autoryzowanym dostępem do odpowiednio zabezpieczonych pomieszczeń i systemów informatycznych. Biobank może używać zebranych zbiorów jedynie w takim zakresie na jaki wyraził zgodę dawca, a zatem nie może ich sprzedawać lub udostępniać podmiotom, które mogłyby osiągnąć dzięki temu własne korzyści komercyjne.
WYKORZYSTYWANIE MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO
Biobankowanie jest współcześnie nieodzownym elementem postępu nauk medycznych i biologicznych, dzięki czemu może się przyczyniać m.in. do wzrostu wiedzy naukowej, poprawy zdrowia publicznego i jakości życia. Biobanki mogą tworzyć kilka specyficznych rodzajów kolekcji, które wykorzystywane są następnie w różnych badaniach naukowych. W badaniach populacyjnych wykorzystuje się próbki zebrane od reprezentatywnej grupy ochotników z jakiegoś terenu, np. całego kraju lub jego regionu, dzięki czemu można poszukiwać związku pomiędzy wariantami genetycznymi oraz czynnikami środowiskowymi, które mogą istotnie być związane z ryzykiem występowania różnych chorób cywilizacyjnych. Aby takie badania niosły jak największą wartość poznawczą powinny być wykonywane na jak największej puli próbek, w czym pomagać mają właśnie kolekcje zebrane w biobankach.
Innym wartościowym rodzajem badań są tzw. prospektywne, podczas których uczestnicy są regularnie monitorowani, czasami przez wiele lat, pod względem stanu zdrowia i trybu życia, dzięki czemu jest dużo bardziej prawdopodobne wykrycie czynników związanych z chorobami odpowiedzialnych za ich pojawienie się u badanych osób.
Jeszcze inny bardzo ważny rodzaj badań stanowią te wykonywane na próbkach zebranych od dawców cierpiących na konkretne jednostki chorobowe lub tzw. choroby rzadkie. W ten sposób, poprzez porównanie z wynikami od osób zdrowych (tzw. badania case-control), może zostać ujawnione genetyczne podłoże występowania takich chorób, poprawa ich diagnostyki lub nowoczesne podejście do spersonalizowanego leczenia. Dzięki zdeponowanym w biobankach cennym kolekcjom takiego materiału nie ma już potrzeby ich ponownego, czasochłonnego i kosztownego zbierania do kolejnych badań. Badania prowadzone w efekcie biobankowania mogą się zatem przyczynić do osiągnięcia wielu celów naukowych i medycznych, którymi są m.in.:
- Podstawowe badania genetyczne i biomedyczne
- Badania biomarkerów w epidemiologii chorób i identyfikacja czynników ryzyka
- Poprawa diagnostyki i profilaktyki
- Rozwój nowych terapii i medycyna spersonalizowana
- Badania nad chorobami przewlekłymi, cywilizacyjnymi i nowotworowymi
- Badania nad chorobami rzadkimi
